Ja, meneer! Heksenverhalen in deze verlichte eeuw! En let op mijn woorden. Je zult nog hekserij meemaken waarvan zelfs de middeleeuwen niet hebben gedroomd. Hele landen zullen onwetend afglijden in zwarte magie, ongetwijfeld met goede bedoelingen, maar niettemin zullen ze daardoor de weg naar de hel banen! Zie je de enorme gevaren niet die verborgen liggen in hypnotisme? Hypnotisme en suggestie zijn grote en gevaarlijke krachten, juist omdat het slachtoffer nooit weet wanneer hij eraan onderworpen is; zijn wil wordt hem ontstolen. Deze dingen beginnen misschien met goede motieven en goede bedoelingen. Maar ik ben een oude vrouw en ik heb in veel landen gezien waartoe de mens in staat is, en ik wens met heel mijn hart dat ik kon geloven dat men deze krachten alleen ten goede zou gebruiken! Als je zou kunnen voorzien wat ik voorzie, dan zou je met hart en ziel de leer van universele broederschap gaan verspreiden. Die vormt de enige bescherming.

Dit is niets anders dan hypnose. Maar onder dit ene populaire woord ‘hypnose’ worden ten onrechte andere dingen ondergebracht die ervan gescheiden zouden moeten blijven als we een zorgvuldig onderscheid willen maken en ze wetenschappelijk willen bestuderen: fascinatie, suggestie, waaronder autosuggestie, mentaal magnetisme, de verschillende vormen van psychische aantrekking en afstoting, enz. Hypnotisme per se, waaronder zelfhypnose, kan in het Engels het best worden aangeduid met het woord Braidisme, omdat het voor het eerst werd onderzocht en bestudeerd door Braid, een Engelse arts.

Vanuit een ander standpunt is hypnose per se een toestand van slaap of verdoving van de zenuwen in het lichaam; de zenuwen en de zenuwknopen zijn tijdelijk praktisch dood. Die toestand ontstaat omdat de hogere triade van een normaal mens, die al het beste, mooiste en edelste in een mens omvat, uit het lagere viertal is verdreven; en u ziet dan wat er van een mens wordt als hij niet langer door de hogere triade wordt bezield. Een gehypnotiseerd mens is daarom een niet-bezield mens, en ik gebruik het woord ‘ziel’ in de gewone, gangbare betekenis van het woord. Het hogere deel van de mens is tijdelijk afwezig, verdreven uit het lagere en daarom ziet men dan van een mens slechts de functies van het lagere viertal of de lagere delen van de menselijke zevenvoudige constitutie.

Ik kom nu tot de vraag of het ethisch of onethisch is anderen te hypnotiseren — en ik gebruik hier het woord ‘hypnotisme’ in zijn populaire betekenis, waar ten onrechte de verschillende vormen van psychologische kracht, waarop ik de aandacht al heb gevestigd, toe worden gerekend. Laten we het eerst hebben over suggestie of autosuggestie. Suggestie wil zeggen in de geest van een ander of anderen een idee zaaien met de bedoeling het denken en het leven van die ander of die anderen door die gedachte te laten beheersen; en dit is zonder meer verkeerd, zelfs al is het motief goed, maar ‘verkeerd’ heeft natuurlijk vele gradaties. Sommige suggesties die worden ingeprent met een slechte of door en door zelfzuchtige bedoeling zijn verdorven en ronduit kwalijk. Andere suggesties ingeprent in de geest van een ander of anderen, met de bedoeling die ander of anderen te helpen, zijn slecht op grond van hun uitwerking, maar zijn voor een groot deel vrij van het stempel of stigma van morele verdorvenheid. Niemand heeft het recht, niemand is wijs genoeg in onze eeuw van materialistische idealen en ideeën om suggestie in de praktijk toe te passen met de opzettelijke bedoeling het denken of het leven van een ander te beheersen.

Suggestie is de poging, vaak succesvol, de eigen wil en het eigen denken de plaats te laten innemen van de wil en het denken van de zwakkere, de proefpersoon. Daarom is het verkeerd, en wat belangrijker is, het tast de structuur aan van de eigen morele kracht, vergiftigt de bron waaruit de innerlijke leiding voortkomt en verzwakt op die manier de beschermende kracht van zijn eigen wil. Autosuggestie, wat wil zeggen op zichzelf toegepaste suggestie, kan verkeerd zijn als het een aansporing betekent slecht te zijn of te handelen, gemeen, wreed te zijn, oneerlijk te zijn, enz.; met andere woorden, het pad van de linkerhand te volgen. Autosuggestie is echter altijd goed en zou voortdurend door ons moeten worden beoefend, als het slechts betekent dat we ons voortdurend, dag en nacht, een beeld voor ogen houden van geestelijke, morele en intellectuele kracht, zelfbeheersing en verbetering — dingen die mooi, eervol, heilig, zuiver, menslievend, vriendelijk zijn; kortom, alle grote en edele deugden. Die moeten we ons voor ogen houden als een weg om te volgen in ons denken en gedrag. Autosuggestie in deze zin is goed omdat het eenvoudig betekent het onderrichten van onszelf, het is een bepaalde soort zelfonderricht. We moeten onszelf suggereren het pad van moreel handelen te volgen; want dat wil zeggen dat we onszelf leren gewend te raken aan ethisch denken, om daarvan te houden en de ongecompliceerde grootsheid ervan te beseffen. Dit soort autosuggestie is, zoals gezegd, slechts een andere vorm van zelfonderricht.

Als suggestie op een ander wordt toegepast is ze juist en geoorloofd als de suggestie slechts betekent dat we de ander een beeld voorhouden van een gedragslijn of van iets dat moet worden gedaan, mits het door en door ethisch en verstandig is en dan tot hem zeggen, ‘Ik heb een idee. Wat denk jij daarvan?’ Dat is juist want het leert iemand iets; die suggestie bevat geen element van overheersing, noch van het ondergeschikt maken van de geest en de wil van de ander aan die van jezelf. Maar als de suggestie subtiel wordt en bedrieglijk, op slinkse wijze wordt overgebracht in de geest van de ander, en ongemerkt bij hem binnensluipt met als achterliggend motief van de uitvoerder voordeel te behalen, dan is dat inderdaad duivels werk, het werk van de duivel, diabolisch.

Telkens als een onderwijzer een kind wat leert, gebeurt dat feitelijk door suggestie, direct of indirect. Telkens als we een medemens een idee aan de hand doen, passen we op hem suggestie toe. Is de suggestie goed en gedaan uit een edel motief en met de bedoeling de ander te helpen en niet ter wille van uzelf maar uitsluitend ter wille van de ander, dan is, zelfs als uw visie op de situatie of het feit onjuist is, het motief tenminste goed; maar degene aan wie de suggestie wordt gedaan moet altijd, als hij meent dat deze goed is, met het accepteren ervan op zijn hoede en voorzichtig zijn en als hij merkt dat ze slecht is moet hij ze verfoeien en afwijzen. Op die manier wordt die verheven stem in ons die men het geweten noemt, gewekt, gestimuleerd en versterkt.

Denken theosofen dat het goed is, dat het ethisch is om mensen te hypnotiseren, en keuren ze het goed dat artsen hun patiënten onder hypnose brengen? Ik heb het, let wel, op het ogenblik over hypnotisme zoals zojuist toegelicht. Ik heb al uitgelegd wat suggestie is en wat het niet zou moeten zijn. Men kan in iemand een toestand van fysieke ongevoeligheid veroorzaken door het lichaam in trance te brengen en dat is hypnose; en het kan worden teweeggebracht op heel zwakke personen die al door een simpele suggestie onder de macht van de hypnotiseur komen. Ik heb mensen in hypnotische trance gezien; en in één geval was de persoon zo volstrekt ongevoelig voor pijn dat drie lange hoedenspelden, zoals vrouwen die vroeger gebruikten, in het bovenste deel van de arm werden gestoken; en ik zag hoe deze ongelukkige de arm omhooghield waarin deze spelden of pennen, die dwars door de spier gingen, waren gestoken. Ze had kennelijk niet meer gevoel van pijn dan een lapje stof zou tonen en er was ook geen druppel bloed te zien. Ik vond het weerzinwekkend. Er was in dit vertoon van hypnotische macht over een ongelukkige absoluut niets verheffends, niets goeds of aardigs, of iets dat aanmoediging verdiende. Ik zag alleen een armzalig mens die tot mikpunt van spotternij werd gemaakt voor de nieuwsgierige en morbide geesten die aanwezig waren.

Keuren theosofen het gebruik van hypnose in de geneeskunde goed? Mijn eigen reactie is nadrukkelijk negatief. Ik zal proberen te illustreren wat ik bedoel als ik zeg met nee te zullen antwoorden. Ziekten, lijden of pijn, menselijke ellende, morele zwakte, morele verdorvenheid of schande gevolgd door lijden en pijn, van geestelijke of andere aard — ontstaan in oorsprong alle in het denken. Uiteindelijk kunnen ze alle worden teruggevoerd op verkeerd denken, slechte gedachten die mensen ertoe brengen slechte gevoelens te koesteren, naar slechte dingen te verlangen en deze ten uitvoer te brengen, waardoor het lichaam verzwakt en door ziektekiemen wordt geïnfecteerd, om de moderne omschrijving te gebruiken. Alle ziekten ontstaan op die wijze in het denken; maar het is volstrekt onjuist om te zeggen dat, als een ziekte eenmaal in het lichaam zit, ze niet in het lichaam zit maar alleen in het denken. Dit laatste is belachelijke onzin.

Het is goed en in ieder opzicht juist om te proberen ziekten te genezen. Het is goed en in ieder opzicht juist te proberen pijn en lijden te verzachten. Maar bedenk dat, als die verlichting van een tijdelijke pijn, die op zichzelf degene die lijdt een les leert, wordt bereikt ten koste van een verstoring van zijn ziel, dan wordt het wezenlijk verkeerd en wordt het grotere opgeofferd aan het kleinere. Het lijkt misschien een ‘duistere’ en een harde uitspraak te zeggen dat een van de psychologische elementen die het westerse leven nodig heeft een beter inzicht is in onze mentale houding tegenover lijden en pijn, die het oude en wijze oosten zo goed begrijpt, en waar zo’n inzicht goede resultaten oplevert. Voor wie dit begrijpt zijn die gunstige resultaten aanzienlijk. Dit betekent echter niet in het minst dat we ongevoelig of onverschillig moeten zijn voor het lijden van anderen. Juist andersom. De lessen die we leren door lijden en pijn en de verzachting en verrijking van het karakter die daaruit voortvloeien, leren ons een edele les van mededogen en medelijden tegenover anderen. Degene die veel heeft geleden is het minst geneigd te vervallen tot een verleidelijke en volstrekt bedrieglijke houding van zelfbeklag. In plaats daarvan krijgt hij medelijden met anderen. Het is een oud ideaal een ‘diamanten hart’ te bezitten — dat hard en onbuigzaam is als diamant tegenover de eigen zwakheden, wensen en verlangens en het eigen lijden; maar net als een diamant weerkaatst het elk aspect van het lijden of verdriet of de pijn van anderen in flitsen van licht.

Bedenk tot slot dat hypnose wordt teweeggebracht door het hogere deel, het betere deel van de mens uit het lagere viertal van zijn constitutie te verdrijven, zodat de persoon daarna in een toestand verkeert die we een waakslaap kunnen noemen, d.w.z. in een trance; en hij is daarom wezenloos, tijdelijk niet bezield. Bovendien, als psychische beïnvloeding of suggestie gebeurt uit een slecht motief, betekent dat het leggen van actieve gedachtezaden in het denken van het slachtoffer zodat die zich als klitten vastzetten aan het psychische orgaan van degene die ze ontvangt. Het slachtoffer dat dus wordt beheerst door gedachten en ideeën die niet van hem zijn, is niet langer volledig zelfbewust, beheerst niet langer zijn eigen leven, groeit niet langer in karakterkracht en in het vermogen morele beslissingen te nemen; iedere keer dat de suggestie wordt herhaald, wordt hij meer en meer de slaaf van een wil buiten hem. Vandaar dat zo’n psychische beïnvloeding of suggestie tenslotte ook leidt tot het uitbannen van de ziel van het slachtoffer, of een betere term is misschien het ontwrichten van zijn ziel; het gevolg is dat ze niet langer normaal of krachtig functioneert. Ook dit is een geval waarin het slachtoffer, door de opzettelijke daad van de man die psychische beïnvloeding of suggestie toepast, ontzield raakt, tijdelijk op zijn minst ‘zielloos’ is en hij kan daarom, volgens alle regels van ethiek en rechtvaardigheid, niet langer worden geacht moreel of mentaal volledig verantwoordelijk te zijn voor wat hij denkt of doet. Hij is slechts een psychische machine in die zin dat hij wordt beheerst door een kracht buiten hem.

Met al deze dingen zijn medici en psychologen nu goed bekend. Maar het is heel slecht om ze na te volgen. Men wordt er minder door dan men was. En men bereikt er geen echte intuïtie, geen waarachtig inzicht, geen echte helderziendheid mee, die vanboven komt en altijd kan functioneren zodra men zijn geest omhoogricht. Daarnaar moeten we streven. Daarmee wordt een mens tienmaal wat hij in het gewone leven was of is.

Dat is de oorzaak van de werking van het kristal of de kaarsvlam of de lichtplek van een ring — alles wat een lichtpunt veroorzaakt. Het betekent eenvoudig dat men een slaperige, afstompende, ongevoelige toestand van de hersenen en de zenuwen tot stand brengt. En wordt dat te lang voortgezet dan zal de beoefenaar omlaag- in plaats van omhooggaan. Door iemand die ik eens kende en die van die dingen een levenslange studie had gemaakt werd het goed verklaard. Het zit zo, zei hij, dat deze kristalkijkers en anderen eenvoudig de trillingen verminderen in hun eigen brein met zijn individualiteit en vuur en genialiteit en alle andere eigenschappen die de mens behoort te hebben — zij brengen eenvoudig de trillingen in het brein terug tot de niet veranderende trillingen van het kristal waar het licht doorheen gaat. Dit maakt het brein ongevoelig en daarom werkt het soms. Het lijkt veel op de manier waarop een slang een vogel of konijn hypnotiseert; of de mens een ander mens. De wil van het slachtoffer, of die een kristalkijker is of niet — een slachtoffer van zichzelf — verliest zijn greep op zijn hersenen en zenuwstelsel. De hersenen en het zenuwstelsel raken synchronisch in harmonie of in synchronische trilling met de hypnotiseur, met het licht, met het oog van de slang, met het licht in het oog van de ander. De wil wordt uitgeschakeld, teruggetrokken of uitgebannen.

Nu is het natuurlijk als een abstracte theorie denkbaar, zoals bij alles, dat een adept, een mahātma bijvoorbeeld, die de wetten van de natuur en alle streken, eigenaardigheden en bijzonderheden van de psychische natuur van de mens en het astraal lichaam kent, in bepaalde minder belangrijke gevallen met gunstig gevolg van hypnose gebruikmaakt. Maar dit is niet meer dan een theorie en ik kan u verzekeren dat geen enkele mahātma of adept zoiets ooit zou doen, omdat het in beginsel fout is. Zij willen de wilskracht en de innerlijke levenskracht van de mens ontwikkelen en hypnose brengt laatstgenoemde dingen in slaap, verzwakt ze, en vermindert de innerlijk aanwezige krachten.

Toch zou een adept, puur theoretisch gesproken, veilig gebruik kunnen maken van hypnose.

Als het om plaatselijke handelingen gaat, zoals het strijken met de hand over een aangetast deel van het lichaam om de pijn te verlichten, zoals hoofdpijn, is dat natuurlijk niet zozeer een hypnotische slaap van lichte graad, dan wel een soort mesmerisme of dierlijk magnetisme, waardoor de zenuwen worden gekalmeerd en de wil niet wordt verzwakt, het gezonde lichaam tot rust komt, en de geprikkelde en pijnlijke zenuwen van de patiënt worden gekalmeerd. En dat is niet verkeerd als er, zoals gezegd, geen poging wordt gedaan de wil van de persoon of zijn lichaam als geheel te beïnvloeden wanneer het om iets plaatselijks gaat; in de eerste plaats is dit geen zuiver hypnotisme, zoals dit woord gewoonlijk wordt begrepen en in de tweede plaats is het zuiver plaatselijk en worden de gunstige gevolgen ontleend aan het zuivere, sterke magnetisme van de beoefenaar. In deze laatste gevallen gaat het in feite om dierlijk magnetisme en als het dierlijke magnetisme gezond en zuiver is, wordt er vermoedelijk geen kwaad aangericht en kan de patiënt er tijdelijk baat bij hebben, al is het niet blijvend omdat de oorzaak niet wordt weggenomen.

Ik wil in dit verband nog zeggen dat zelfs autohypnose of zelfhypnose, waarbij de persoon zichzelf hypnotiseert met verschillende middelen die al eeuwenlang bekend zijn, zoals staren naar een lichtvlek of een helder licht of een stuk kristal of glas, of zelfs zich concentreren op de punt van de neus, of op de navel: al die dingen die zo goed bekend zijn, zijn nadrukkelijk niet goed omdat ze erop neerkomen dat de persoon zelf, gebruikmakend van zijn wil, zijn hogere wil omhoog stuurt, buiten beeld, en in het lagere deel van de constitutie een valse rust of kalmte oproept met bijna mechanische middelen. Met andere woorden, in plaats van de zenuwen tot zuivere, heilzame, gezonde activiteit op te wekken, waarmee de innerlijke wil kan werken, worden ze in slaap gesust, gehypnotiseerd (wat in slaap brengen betekent), en zinken het brein en het zenuwstelsel tot onder de drempel van het gewone bewustzijn, in de trillingsgraad van het glas of een ander voorwerp waarnaar wordt gestaard. Het leidt tot rust, maar het is de rust van de dood, van het delfstoffenrijk.

Al is dus zelfhypnose niet zo slecht als hypnose door anderen, het is nadrukkelijk niet goed en wordt niet door ware adepten gebruikt maar alleen door magiërs, sjamanen en medicijnmannen van primitieve stammen. Juist dit vermogen geeft aan het starende niet-knipperende oog van de slang zijn hypnotische macht over een vogel of een konijn of een muis, wat in het algemeen biologering wordt genoemd. Het glanzende oog van de menselijke hypnotiseur vormt door eenzelfde proces het begin van de hypnose. Het is allemaal ongelukkig en al is het misschien in zijn betere vorm niet echt slecht, goed is het beslist niet.

Daarom moeten al deze dingen worden vermeden. Ze zijn ongezond. Ze verlagen het trillingsniveau tot dat van het lagere rijk in plaats van de frequentie van het bewustzijn te verheffen tot de hogere, psychische, verstandelijke en geestelijke gebieden.

Een mens is eveneens in een trance wanneer hij dwaselijk heeft toegestaan het slachtoffer te worden van de praktijken van een hypnotiseur; en iedereen die mannen en vrouwen heeft gezien die in een toestand van hypnose verkeerden, zal beseffen hoe gevaarlijk en verkeerd die praktijken zijn.

In al deze gevallen is de oorzaak van die toestand dat het psychomentale gestel van de mens automatisch of met geweld van zijn normale plaats is verdrongen; en er rest alleen het levende menselijke lichaam met zijn onvolkomen functionerende hersencellen en zenuwstelsel, waarop tijdens het leven de karakteristieke eigenschappen van het individu zijn afgedrukt.

Een ander type tulku, van een tegenovergesteld en werkelijk slecht soort, is wat een hypnotiseur tot stand brengt, die tijdelijk de psychische natuur van zijn in trance verkerende proefpersoon of slachtoffer verdringt door hem te biologeren of zelfs door middel van hypnose en mesmerisme. Dit is echter maar al te vaak een geval van zwarte magie en vol gevaar, zowel voor de hypnotiseur als voor de in trance gebrachte persoon. Iedere knappe hypnotiseur maakt van zijn slachtoffer in feite een tulku in de zin van zwarte magie. Wanneer hij in het brein van zijn slachtoffer de gedachte plaatst dat hij over een week om 3 uur ‘s middags een moord zal plegen of een andere heel dwaze of onwaardige daad verrichten dan maakt de hypnotiseur met zwarte magie tijdelijk een tulku van zijn slachtoffer en iedere psycholoog en hypnotiseur onderkent de mogelijkheid van dit feit, al kent hij de wetenschappelijke verklaring van de term misschien niet. Spreek met hem over ‘tulku’, en hij zal lachen omdat hij het woord niet kent, maar het feit wel. Een treffend voorbeeld van tulku door zwarte magie was wat de middeleeuwse Europeanen weerwolven of menswolven noemden, en daar zit een wonderlijke geschiedenis aan vast — het was niettemin het werk van zwarte magie.